یادداشتی از نسرین ایرانشاهی از نویسندگان و پژوهشگران انتشارات حوزه مشق
نقش خداباوری در مدیریت رفتار مؤمنان از دیدگاه قرآن و حدیث
نویسنده: نسرین ایرانشاهی؛ نویسنده و پژوهشگر دینی
رفتار انسان در مجموع کنش‌ها و واکنش‌ها صورت می‌گیرد. نوع نگرش و اعتقاد انسان تأثیر مستقیم بر رفتار و اعمال او دارد. گروهی تحت تأثیر اعتقادات و روحیات مثبت که رفتار آن‌ها برای جامعه و خانواده دارای ارزش مثبت است و گروهی تحت تأثیر اعتقادات منفی و بد که برای جامعه بار منفی به همراه دارند. مطالعه رفتار انسان‌ها با اعتقادات مختلف می‌تواند اطلاعات خوبی درباره رفتار آن‌ها در اختیار ما قرار دهند تا امکان دستیابی به راهکارهای تقویت هنجارها و الگوبخشی آن‌ها و تحت تأثیر قرار دادن جامعه و فرهنگ‌سازی این رفتارها را فراهم نماید.
خداباوری و اعتقاد انسان به سعادتمندی و یا شقاوتمندی در دنیا و آخرت اهمیت و ضرورت این مبحث را می‌رساند. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که انسان‌ها دائماً در تعامل با یکدیگر در جامعه هستند و رفتار و اعمال آن‌ها می‌تواند در رشد و شکوفایی فرد و جامعه و پیوند بین انسان‌ها مثبت باشد. انسان خداباور مشتاق جلب رضایت الهی است و این اشتیاق زمینه گذشت و بخشیدن خطاهای دیگران را فراهم می‌کند.
تدبر در قرآن کریم نشان می‌دهد که انسان خداباور به خاطر اعتقاد به اینکه در آخرت باید پاسخگوی اعمال خویش باشد، سعی در انجام رفتاری که مورد رضای خدا باشد را می‌نماید. حیات حقیقی بنابر سبک زندگی قرآنی، حیات اُخروی است و زندگی دنیا، مقدمه و زمینه حیات جاوید است. بنابراین مقاومت در برابر ناملایمات و توسل و توکل و تبعیت از دستورات الهی، انسان را در مسیر سعادت و هدایت قرار می‌دهد. قرآن کریم در این رابطه این‌گونه می‌فرماید:
«وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَ إِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ»(الحج/54)، «و تا آنان كه دانش يافته اند بدانند كه اين [قرآن] حق است [و] از جانب پروردگار توست و بدان ايمان آورند و دل‌هايشان براى او خاضع گردد و به راستى خداوند كسانى را كه ايمان آورده اند، به سوى راهى راست راهبر است.» این آیه به صراحت بیان می‌کند که خداباوران و ایمان آورندگان از هدایت الهی برخوردارند. چنانچه فرمود: «إِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ» خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند هدایت می‌کند تا امور متشابه در دین را به خوبی توجیه و تأویل کنند و هیچ گونه شک و تردیدی در دل آن‌ها راه نیابد.(طبرسی، 1414: 3/56)
در روایتی از امام محمّد باقرعلیه السلام در رابطه با محبت اهل بیت علیهم السلام پرسیدند: امام علیه السلام فرمودند: مگر دين جز حبّ و بغض ديگرى هم هست و بعد اين آيه شريفه را قرائت كردند كه خداوند مىفرمايد: «…وَ لٰکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْکُمُ الْإِيمَانَ وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِکُمْ وَ کَرَّهَ إِلَيْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيَانَ أُولٰئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ»(الحجرات/7)، «…ليكن خدا ايمان را براى شما دوست داشتنى گردانيد و آن را در دل‌هاى شما بياراست و كفر و پليدكارى و سركشى را در نظرتان ناخوشايند ساخت. آنان [كه چنين اند] ره‌یافتگان‌اند.»(مجلسی، 1404: 1/209)
در این آیه به فطرت پاک انسان اشاره می‌کند که میل به خوبی‌ها و دوری از پلیدی‌ها دارد و در آیه دیگر می‌فرماید: «…وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلهِ…»(البقرة/165)، «…ولی کسانی که ایمان آورده‌اند به خدا محبت بیشتری دارند….» بر این اساس مؤمنان و خداباوران، عشق و علاقه بیشتری به یگانه خالق هستی دارند و این دوستی و علاقه باعث سعادت و کمال آن‌ها می‌شود.
مطالعات اولیه نشان می‌دهد هر چه معرفت انسان به خدا بیشتر شود، ماسوی الله در نظرش کوچک‌تر می‌شود. کوچک شدن غیر خدا در نظر انسان در حقیقت باعث دوری انسان از گناه و رذایل اخلاقی می‌شود و انسان خود را ملزم به رعایت دستورات و فرامین الهی می‌داند و در این حالت تمام وجود و رفتار وی برای جلب رضای خداوند تبارک و تعالی می‌شود. احساس حضور در محضر خداوند، باعث اصلاح اندیشه و طرز نگاه انسان به دیگران شده و حقوق آن‌ها را همچون حقوق الهی پاس می‌دارد و روابط او با مردم در پرتو ارتباط با خدا اصلاح می‌گردد. اما کسانی که خدا ناباوری را پیشه خود می‌کنند، بین خود و خدا حجاب‌هایی را ایجاد می‌کنند و وقتی خود را در محضر خدا نبییند مرتکب رذایل اخلاقی شده و سرنوشتی غیر از آتش ندارند. در این‌باره قرآن کریم می‌فرماید: «…وَ الَّذِينَ کَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولٰئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»(البقرة/257)
نسرین ایرانشاهی
از قلم تا جاودانگی… با شما!
انتشارات حوزه مشق با عشق به کتاب و باور به استعدادهای این مرز و بوم فعالیت می‌کند. ما به جای ساختن کتاب‌های سطحی، به خلق آثار ماندگار و حمایت از نویسندگان و شاعران عزیزمان افتخار می‌کنیم. هر نقدی که از روی خیرخواهی و سازندگی باشد، گوش جان می‌سپاریم؛و با قدرت به مسیرمان ادامه می‌دهیم.
خدمات ما شامل چاپ کتاب‌های شعر، داستان، رمان، دلنوشته، کتاب کودک، ترجمه و تبدیل پایان‌نامه به کتاب است.
انتشارات حوزه مشق؛ جایی برای رویش، قلم و جاودانگی.
#چاپ_داستان #چاپ_شعر #چاپ_رمان #داستان #شعر #رمان #شاعر #نویسنده #چاپ_کتاب #فردین_احمدی #حوزه_مشق #انتشارات_حوزه_مشق #نویسنده #محقق #پژوهشگر #مترجم #ایران #قلم #کتاب #ادبیات #فرهنگ #هنر
